Yalın Alpay
Yalın Alpay
  • ANASAYFA
  • HAKKINDA
  • KİTAPLAR
    • YAPI(T)SÖKÜM
    • DEVRİM ERBİL'DE ÖZ'ÜN RİTMİ: T/ÖZ
    • YALANIN SİYASETİ
    • THE ART OF FIKRET MUALLA
    • GENÇ MUSTAFA KEMAL
    • OLAYLARLA TÜRKİYE EKONOMİSİ
    • MOUALLA'NIN SANATI
    • PAYLAŞMASAK OLMAZDI
    • HER ŞEY EKONOMİ DEĞİL
    • TÜRKİYE'NİN ZENGİNLEŞME PROJESİ: AFRİKA
    • TÜRKİYE EKONOMİ TARİHİ
  • ÖDÜLLER
    • NECİP HABLEMİTOĞLU TOPLUMSAL DUYARLILIK ÖDÜLÜ
    • PLATİN DERGİSİ YILIN EN İYİ İŞ KİTABI ÖDÜLÜ
    • ÇİZGİ ROMAN OKURLARI ÖDÜLLERİ EN İYİ TÜRK YAZAR ÖDÜLÜ
  • TV PROGRAMLARI
    • SANATÇI
    • PARANTEZ
    • HER ŞEYİN SEBEBİ
    • DÜNYA HALLERİ
    • FLAPS CLUB
    • BOŞ MODERN SOHBETLER
    • YANLIŞ OKUMALAR
    • SAFSATA SAVAR
    • VOTEONE KONUŞMALARI
    • BITCOIN VE SANAT
    • YALIN ALPAY'LA NET SİYASET
    • YÜZ YÜZE
    • KONUK OLDUKLARIM
  • MAKALELER
  • BLOG
  • İLETİŞİM
  • ANASAYFA
  • HAKKINDA
  • KİTAPLAR
    • YAPI(T)SÖKÜM
    • DEVRİM ERBİL'DE ÖZ'ÜN RİTMİ: T/ÖZ
    • YALANIN SİYASETİ
    • THE ART OF FIKRET MUALLA
    • GENÇ MUSTAFA KEMAL
    • OLAYLARLA TÜRKİYE EKONOMİSİ
    • MOUALLA'NIN SANATI
    • PAYLAŞMASAK OLMAZDI
    • HER ŞEY EKONOMİ DEĞİL
    • TÜRKİYE'NİN ZENGİNLEŞME PROJESİ: AFRİKA
    • TÜRKİYE EKONOMİ TARİHİ
  • ÖDÜLLER
    • NECİP HABLEMİTOĞLU TOPLUMSAL DUYARLILIK ÖDÜLÜ
    • PLATİN DERGİSİ YILIN EN İYİ İŞ KİTABI ÖDÜLÜ
    • ÇİZGİ ROMAN OKURLARI ÖDÜLLERİ EN İYİ TÜRK YAZAR ÖDÜLÜ
  • TV PROGRAMLARI
    • SANATÇI
    • PARANTEZ
    • HER ŞEYİN SEBEBİ
    • DÜNYA HALLERİ
    • FLAPS CLUB
    • BOŞ MODERN SOHBETLER
    • YANLIŞ OKUMALAR
    • SAFSATA SAVAR
    • VOTEONE KONUŞMALARI
    • BITCOIN VE SANAT
    • YALIN ALPAY'LA NET SİYASET
    • YÜZ YÜZE
    • KONUK OLDUKLARIM
  • MAKALELER
  • BLOG
  • İLETİŞİM

'Varlık ve hİçlİk' ve 'saçmalık' İçİn Sartre rehberİ

1/18/2013

0 Yorumlar

 
Resim
Sartre'a göre insan sürekli kaygı içindedir zira tamamıyla anlamsız bir dünyaya, neredeyse istediği her anlamı verebilecek sınırsız bir seçme özgürlüğüne sahiptir fakat seçimlerinin hiçbir anlamı yoktur. 

Neredeyse Antik Yunan'dan yirminci yüzyılın ortalarına değin, dünyada Yunan mitolojisinin pek önemli bir yeri vardı. Tanrıların dünyasında geçen bu efsaneler yalnızca dinlemesi hoş öyküler değil; insanlığın gizli tuttuğu duygularının, isteklerinin ve en önemlisi kişinin rasyonel anlatıyla dile getiremeyeceği durumların dışa vurulduğu toplumlar üstü bir referans metinler yumağıdır. Aydınlanma her şeyi akla indirgemeye çalışmış olsa da, akıl çoğu şeyi açıklayamamaktadır. Bir insanın günlük davranışları ve eylemlerini Hegelci bir rasyonellik yerine varoluşçu bir irrasyonellik daha iyi betimlemektedir. 

20. yüzyılla birlikte sinemanın, televizyonun, romanın, tiyatronun ve diğer kitle iletişim araçlarının inanılamayacak bir hızla gelişmesi sayesinde, pek çok yeni öykü ve pek çok yeni öykü anlatma biçimi ortaya çıktı. Bu süreçte mitolojinin büyük tekeli kırılmış ve insanların ortak bellek ve duygularına gönderme yapan mitolojik metinler çağdaş metinlerle yer değiştirmiştir.

20. yüzyılın ortalarında Fransa'da tepe noktasına ulaşan Varoluşçuluğun en ünlü ve hayranlık uyandırıcı temsilcisi olan Jean Paul Sartre da 'saçma' bulduğu dünyayı anlatırken, saçmanın irrasyonel olması nedeniyle zorunlu olarak irrasyonel anlatıları kullanmıştır. Sartre'ın Varoluşçuluk felsefesi bağlamındaki başyapıtı 'Varlık ve Hiçlik', aklın kategorilerine göre değil, varlığın kategorilerine göre yazılmıştır ve kişinin dünyayı algılaması buna uygun olarak içten dışa doğru değil, dıştan içe doğrudur. Her bir felsefi önerme ve kavram, tıpkı mitolojide olduğu gibi çeşitli öykülemelerle verilmiştir: Yirminci yüzyılın bu belki de en muhteşem felsefe kitabının bazı bölümlerini bir garsonun tavırlarını, bir eşcinsel ile bir dürüstlük şampiyonunun sohbetini, ilk buluşmalarına çıkan bir kadın ve bir adamın davranışlarını betimleyerek kaleme almıştır. İşte tam da bu tavrı yüzünden Sartre yalnızca felsefe kitapları yazmadı ve felsefesini daha iyi anlatabilmek, öyküleyebilmek için roman, öykü ve tiyatro dallarında da yapıtlar verdi. 

Varlığı bilinçli varlıklar ile bilinçsiz varlıklar olarak ikiye ayıran; 'kendi için varlık' adını verdiği bilinçli varlıklar kategorisine yalnızca insanları ve 'kendinde varlık' adını verdiği bilinçsiz varlıklar kategorisine de insanın dışındaki tüm varlıkları yerleştiren Sartre'a göre, aslında varlığın hiçbir anlamı yoktur. Bununla birlikte 'kendi için varlık'ın anlam yaratma kapasitesi vardır. Bu durum Sartre'a göre insan açısından kaygı verici bir durumdur, zira tamamıyla anlamsız bir dünyaya, neredeyse istediği her anlamı verebilecek bir varlık olan insan (kendi için varlık) sınırsız bir seçme özgürlüğüne sahiptir ve aslında temelde seçimlerinin hiçbir anlamı yoktur.

İnsanın seçimlerinin hiçbir anlamı olmamakla birlikte, Sartre felsefesinde insan anlamsız olan tüm bu seçimlerinden sonuna değin sorumludur. Yani kişi anlamsız bir dünyada, anlamı olmayan seçimler yapmak zorunda bırakılmakta ve sonra da yaptığı bu seçimlerden dolayı başına gelecek olan her şeye katlanmak durumunda kalmaktadır. 

Oysa Sartre'ın düşünsel evreninde, dünyada gerçek bir anlam bulunmadığı ve genel geçer kurallar ve yasalar olmadığı için, kişinin sınırsız seçme özgürlüğü hakkında aslında hiçbir rehber yoktur ve insan dünya karşısında yapayalnızdır. Ne akıl, ne de inanç ona gerçeği ya da doğruyu gösterebilir, insan bu dünyada 'fazladır' (de trop) ve Heidegger'in deyimiyle 'dünyaya fırlatılmıştır'. Sartre'ın tanrı tanımaz felsefesinde 'gökler boştur' ve bir Tanrı da olmadığı için, kişiye yol gösterebilecek hiçbir şey yoktur. Bu dünya tümden saçmadır.

Sartre felsefesinde insan için yol gösterecek hiçbir şey olmadığı gibi, insanın bir öz'ü de yoktur. Sartre'a göre insanın bir öz'ü olsaydı, insanın sınırsız bir seçme özgürlüğü olamazdı, zira insan tüm seçimlerini kendi öz'üne göre seçerdi ve bu nedenle de yaptığı seçimlerden sorumlu tutulamazdı. Ünlü 'Varoluş öz'ü önceler' sözüyle Sartre insanoğlunun ele avuca gelen bir nüvesinin de olmadığını iddia ederek, kişinin kendi kendisini kurması gerektiğini savlamıştır. 

Dolayısıyla Sartre'ın insanı; saçma bir dünyada, tamamıyla yalnız başına kendi kendisini kurmak zorunda kalan ve dışarısını kendi istediği gibi anlamlandıran ve dahası her gün tüm bu kurmacalarını yeniden, en baştan yapmak zorunda kalan bir varlıktır. İşte tam da bu nedenle Sartre'ın felsefesi akla dayalı soyut felsefi çıkarımlarla değil, fenomenleri betimlemek yoluyla dillendirilebilir ve aktarılabilir. Bu yüzden Sartre kendi felsefesini, betimleme yapan ağır felsefi yapıtlarıyla olduğu kadar, aynı zamanda da roman, öykü ve tiyatro metinleri olarak işlemiştir.

Ahmet Bozkurt'un kaleme aldığı 'Varlık Tutulması' (Ayrıntı Yayınları) Sartre'ın tiyatrosunda varlık ve hiçliği inceleyerek önemli ve özgün bir konumda duruyor. Bununla birlikte kitap çoğunlukla güç anlaşılan, Sartre'ın en temel kavramlarından bahsederken dahi, zaman zaman kendisini açmayan bir yapıt görünümü sergiliyor. 

Emel Binbirçiçek Akdeniz'in 'J.P.Sartre'da Yabancılaşma Fenomeni' (Karakoyun Yayınları) adlı çalışması Sartre'ı daha anlaşılır dille anlatmakla birlikte, felsefesini fazla indirgiyor ve kaynakçası biraz dar. 

Zeynep Direk'in Gaye Çankaya ile birlikte hazırladığı 'Jean Paul Sartre: Tarihin Sorumluluğunu Almak' (Metis Yayınları) adlı kitap Sartre'ın geç dönem düşüncesi üzerine sekiz makaleden oluşuyor ve çok iyi makaleler içeriyor. Özellikle Zeynep Direk'in 'Bir Entelektüel Olarak Jean-Paul Sartre' başlıklı makalesi önemli bir referans noktası.

Yalın Alpay (2013) "'Varlık ve Hiçlik' ve 'Saçmalık' için Sartre Rehberi", Akşam Kitap, Sayı:24, s.20

0 Yorumlar

    YALIN ALPAY

    Click here to edit.

    Archives

    Temmuz 2013
    Haziran 2013
    Mayıs 2013
    Mart 2013
    Şubat 2013
    Ocak 2013
    Aralık 2012
    Kasım 2012

    Categories

    Tümü
    Atatürk
    Bach
    Biyografi
    Cinler
    Çizgi Roman
    Çoklu Anlatı
    Descartres
    Dostoyevski
    Genç Mustafa
    Gogol
    İntihar
    Kafka
    Krillov
    Mişima
    Mozart
    Nabokov
    Nazar
    Postmodernizm
    Puşkin
    Reha Çamuroğlu
    Rus Edebiyatı
    Saçma
    Sartre
    Stefan Zweig
    Tanrı
    Tolstoy
    Turgenyev
    Varlık Ve Hiçlik
    Yalın Alpay

Powered by Create your own unique website with customizable templates.